Bilimin Dehlizi…

Fransızlar, İngiliz kraliçesinin parmağı yerine metrik ölçüleri (gram, metre…) dünyaya kabul ettirdi. İngiliz bu, durur mu? Günü yirmiye bölmeye çalışan Fransızlara karşı günü yirmi dörde bölerek skoru bir bir yaptı. Öte yanda Almanya gelişti, büyüdü, serpildi… Birinci Dünya Savaşını başlatmak için sömürge ararken bilimde de bir cephe başlatmalıydı. Bilim camiasında umursanmayan öğrencisini bile İkinci Dünya Savaşına kadar üniversitesinde himayesine aldı. Newton’un mekaniğine, Öklid’in göreliliğine karşı Einstein göreliliğiyle, değişen zamanıyla ve Max Planc’ın bölünmüş enerji seviyeleri ile savaş açtı. Birinci Dünya Savaşında yenilmiş olması bir şeyi değiştirmez bilim savaşı son sürat devam etmektedir. Schrödinger ve Heisenberg ile kuantum mekaniği, Newton fiziğine son bir taarruz gerçekleştirir ve zafere ulaşır Almanya. Yüz yıllardır süren İngiliz hakimiyeti ve sonrasında Fransızların geliştirdiği mekanik analizi bir anda tuz and buz!

İngilizler, İkinci Dünya Savaşında Almanları püskürtmeyi başarır! Bilim savaşında cepheler tekrar açılır. Einstein, kuantum mekaniğini belirsizliklerden dolayı reddedince göreli çalışmalarını Yu Es Ey limanlarında sürdürür durumdadır. O sırada Fransa’dan İngiltere’ye göç etmiş bir babanın çocuğu Dirac, matematiğin büyüsüne kendini kaptırmıştır. İnatla eksi enerjiler var diye diretmektedir! Aha o ne? Ufukta pozitron adı verilecek, elektronun antiparçacığı görünür. Artık evrende elektron, proton, nötron, foton harici parçacıklar da vardır. Üstüne yetmez diyerek Fransız mekanik analizini tekrar fiziğin içine yerleştirir. Almanya, İkinci Dünya Savaşını da kaybeder. Savaşın ardından Heisenberg, Almanya’dan İngiltere’ye yerleşmek ister. Uzunca bir süre İngiliz istihbaratı tarafından, yanında gelen bilim insanlarıyla birlikte bir konakta tutulmak marifetiyle dinlenir dinlenir. Nazilerin atom enerjisi üzerine bir çalışma yapıp yapmadıklarını, Almanların gizli bir atom silahı yapıp yapmadıklarını öğrenmeye çalışırlar. Yaklaşamamışlardır bile!

Biraz muzipçe, biraz sağından solundan kırparak komik bir hikaye olarak anlattıklarım fizik tarihinin kaba bir halidir. Anlattığım yılların başında ülkemizde ölçü birimleri olarak okka, arşın, konak… ilh kullanılmakta. Saat ölçüsünün standardı yok. Fizikçimiz yok, matematikçimiz yok. O çağın matematik çalışmalarıyla ile ilgili yazılmış bir eser var; ama ülkenin bundan haberi dahi yok, yıllar sonra şans eseri bulunacak. Birinci Dünya Savaşından sonra yıkılmış bir Almanya olmasına rağmen üniversiteleri ayaktadır ve eski düşmanları İtilaf Devletlerinden, Amerika’dan bile öğrenciler yeni geliştirilen fiziği anlamak için Almanya’ya akın etmektedir.

Çok kısa zamanda üniversitelerimiz ve akademik çalışmalar tırmanışa geçti. Yeterli mi? Hız kesmeden bu yarışın içinde olmalıyız. Uzun yılların açığı “ha” deyince kapanmaz. İki dünya savaşında da yenik çıkmış Almanya’nın şu anda endüstri konusunda önde olmasının nedenlerinden biri matematiktir. Mühendislik, yazılım gibi disiplinlerin altında yatan güç matematiktir. Çok iyi derecede atılmış matematik temelini iki dünya savaşı dahi yıkmadı.

Günümüzde bilim dünyası, farklı disiplinlerin ortak çalışması üzerinden ilerlemektedir. Başarılı çocuklar “doktor, mühendis” olmak ikilemi arasına sıkışıp kalmış durumdular. Tıp disiplini ile fizik, mühendislik disiplinlerinin ortak çalışmaları yürütülmekte. Sadece hekimlik, cerrahlık üzerine koşullanmamak gerekli. Yazılım, mühendisler için vaz geçilmez bir parça haline gelmekte. Disiplinler kendi kulvarlarında ilerlediklerinde karşılarına aşılması gereken matematik kayaları çıkmakta ve bu kayalar yazılım ile aşılmaktadır. Yazılım,

bilgisayarda denklemler çözmek konularında uzmanlaşmış insanlara olan ihtiyaç artık azımsanmayacak derecede.

Şehrimizde neler yapılabilir peki? Bir hayalim var! Bilim merkezi açılamaz mı? İlkokul öğrencilerinin gezebileceği bir bilim merkezi açılabilir. Dik üçgendeki a kare artı b kare eşittir c kare denklemini çocuklara eğlenceli şekilde öğretebiliriz. İnternette matematik, geometri, fizik, kimya, biyoloji ile ilgili ufak ve eğlenceli deneyler kaynamakta. Bu deney setlerinin topluca durduğu ve sırasıyla gezilebildiği bir yer düşünsenize. Üstelik bu deney setlerinin birçoğunu şehrimizde üretebiliriz. İlkokullara birer takvim yapılır ve belirli aralıklarla okullar öğrencilerini buraya getirebilir. Ücretsiz olarak deneyler yaparlar, denklemleri görerek öğrenirler. Belirli günlerde burası cüzi ücretle gezilebilir, aileler çocuklarını gezdirmek için buraya getirir. Üniversitemizde yüksek lisans ve doktora yapan bir sürü öğrenci var. Maalesef maddi yardımlar kısıtlı ve yarı zamanlı iş bulma olasılıkları çok düşük. Bu öğrencilerin yarı zamanlı çalışacağı ve biraz para kazanacakları bir yer olabilir, bilim merkezi. Deneyleri bu öğrenciler yaptırırlar.

Bahsini açtığım hayal çok uçuk kaçık bir hayal değil. Ülkemizdeki birkaç şehirde benzeri yapılar, eğlenceli bilim merkezleri gördüm. Yapılabilir ve herkese faydası dokunacak bir hayal. Eğitim temelini sağlam alan çocuklar, hele ki iletişim çağının yüksek hızlara çıktığı bir çağda, dünyayı daha çok araştırmak isteyeceklerdir, dünyada neler yapıldığını ve kendilerinin neler yapabileceklerini öğrenmeye çalışacaklardır.

Dünya çok hızlı değişiyor. Bu değişime ayak uydurmak için sağlam temellere ihtiyaç var.